गहू पिकाची लागवड करताना शेतकऱ्यांनी घ्यावयाची काळजी

1. गहू पिकासाठी योग्य लागवडीचा कालावधी –

• गहू हे पीक रब्बी हंगामातील पीक असल्यामुळे नोव्हेंबरच्या पहिल्या किंवा दुसऱ्या आठवड्यामध्ये या पिकाची लागवड करणे जास्ती फायदेशीर ठरते.
• उशिरा लागवड केल्यास उत्पादनात घट येऊ शकतो आणि रोगांचा प्रादुर्भाव हि वाढण्याची शक्यता असते.

2. योग्य वाणांची निवड

गहू पिकासाठी योग्य तो वाण निवडणे तितकेच महत्वाचे आहे. पश्चिम महाराष्ट्रामध्ये शक्यतो खालील वाणाचा विचार शेतकऱ्यांनी करावे –

3. शेत जमिनीची पूर्व तयारी व मशागत –

• मध्यम ते भारी काळी जमीन गहूसाठी योग्य मानली जाते.
• शेतीत एक खोल नांगरणी करावी व नंतर 2-3 कुळवाच्या फेऱ्या घ्याव्या.
• शेवटी पाटा फिरवून जमीन समतल करावि.

4. पाणी व्यवस्थापन (सिंचन) –

पश्चिम महाराष्ट्रामध्ये काही ठिकाणी पाण्याची टंचाई भासू शकते म्हणूनच  पाण्याचे योग्य नियोजन  करणे खूप आवश्यक आहे           

5. खत व्यवस्थापन

• मातीची तपासणी करून योग्य ती खते खाली नमूद केल्याप्रमाणे द्यावी –
• युरीया (नायट्रोजन): 100 किग्र/हेक्टरी
• सिंगल सुपर फॉस्फेट (फॉस्फरस): 50 किग्र/हेक्टरी
• म्युरेट ऑफ पोटाश (पोटॅश): 25 किग्र/हेक्टरी
• निम्मे नायट्रोजन लागवडीवेळी व उरलेले 25-30 दिवसांनी द्यावे

6. कीड व रोग नियंत्रण

सामान्य रोग:

• तांबेरा (Rust): पाने पिवळी किंवा नारिंगी रंगाची होतात
• कवकजन्य रोग: फफूंदी व मुळे कुजणे

उपाय:

• Trichoderma सारख्या जैविक औषधांचा वापर
• Propiconazole 0.1% फवारणी करावी तांबेरासाठी
• वेळेवर गवत नियंत्रण (Weeding) करा

7. तण नियंत्रण

• Pendimethalin (30% EC) हे तणनाशक पेरणीनंतर लगेच फवारावे
• 2,4-D हे पेरणीनंतर 30–35 दिवसांनी वापरावे (तण वाढल्यावर)

8. कापणी व साठवणूक

• गव्हाची दाणे 20% आर्द्रतेवर कापणी करावी
• धान्य छान सुकवून 10–12% आर्द्रतेवर साठवून ठेवावे
• धान्य गोणीमध्ये भरून कोरड्या व हवेशीर जागेत ठेवा

विशेष टिप्स (पश्चिम महाराष्ट्रासाठी):

• पाणी टंचाईच्या भागात ड्रिप सिंचन किंवा मल्चिंग चा वापर करावा
• योग्य वाण, खत, हवामान सल्ल्यासाठी शेती सहकार्य संस्था/कृषी विज्ञान केंद्राशी संपर्क ठेवा
• गव्हासोबत डाळिंब/बदाम/केळीच्या आंतरपीकाचा पर्याय सुद्धा शेतकरी विचारात घेऊ शकता  (उत्पन्न वाढीसाठी)